Domaniale Mijn | Beerenbosch

Kaart concessie Domaniale mijn (Beerenbosch)

Limburger Koerier 25-09-1925

p ruim 2 kilometer van de hoofdzetel van de Domaniale mijn aan de Nieuwstraat, nabij het huidige Berenbos (Beerenbosch, verbastering van Bärenbusch), lag het Noordveld van de Domaniale Steenkolenmijnen. Deze uitbreiding van de reeds bestaande concessie werd in 1880 verkregen. Dit naar aanleiding van de Aken-Maastrichtsche Spoorweg Maatschappij, die er besloot een nieuwe luchtschacht aan te leggen. Deze uitbreiding van de concessie was zeer lucratief voor de mijn en stelde de toekomst van vele mijnwerkers zeker. Omdat de afstand tot de bestaande luchtschachten groot was, liet de luchthuishouding dan ook te wensen over en ontstonden er hoge temperaturen. Tevens bestond het gevaar voor ophoping van het zo gevaarlijke mijngas. De nieuwe luchtschacht Beerenbosch I zou ervoor moeten gaan zorgen, dat er voldoende verse lucht in de mijn zou komen.

Links schacht Beerenbosch II rond 1960. Omdat de stabiliteit van de betonnen constructie te wensen overliet, plaatste men over de schacht, een nieuwe, stalen schachtbok. Deze staat direct boven de deels gesloopte, betonnen schachttoren (Foto: DSM)

 

 

 

 

 

(Rechts) De locatie van schacht Beerenbosch II van de Domaniale mijn.

Schachten:

  • * Schacht Beerenbosch I; aanleg 1905; maaiveld ca + 149,00 m A.P.
  • * Schacht Beerenbosch II; aanleg 1917; maaiveld ca 149,00 m A.P.

 

De Domaniale Mijn - Beerenbosch had 4 verdiepingen:

 

  • - 75-m verd. + 74,90 m A.P. (scht. Beerenbosch I + II).
  • - 280-m verd. -107,50 m A.P. (scht. Beerenbosch I + II).
  • - 380-m verd. -210,00 m A.P. (scht. Willem I+II, scht. Beerenbosch I+II).
  • - 500-m verd. -330,00 m A.P. (scht. Willem II, scht. Beerenbosch I+II).

 

Schacht Beerenbosch II was een ventilatieschacht.

 

Schachtdieptes van de Beerenbosch

De ophaalmachines

De ophaalmachine van schacht Beerenbosch II, die dienst deed voor het vervoer van ondergrondse stenen, was de grootste stoomafnemer van het oude ketelhuis. Deze heeft een belangrijke en ingrijpende verandering ondergaan. Eén van de door stoom aangedreven ophaalmachines, gebouwd in 1923, heeft plaats gemaakt voor een modernere, elektrische ophaalmachine. Deze ophaalmachine hield het vervoer van en naar de 500 meter verdieping in stand. De machine was uitgerust met een "Koepeschijf" met een diameter van 5 meter, die door een 500 pk sterke draaistroommotor werd aangedreven. De tweedelige Koepeschijf was extra breed gecontrueerd, waardoor deze tevens dienst kon doen bij het opleggen van een nieuwe hijskabel. De ophaalmachinist zat in een tegen de koude geisoleerde ruimte, met naast hem de zogeheten stuur- en rembok. Deze nieuwe ophaalmachine was er op berekend, in de toekomst ook nog eventuele lager gelegen verdiepingen te kunnen bereiken.

De nieuwe elektrische ophaalmachine 1955 (Foto: DSM)

De Telegraaf 24-09-1925

Oud en nieuw naast elkaar in het ophaalgebouw. Op de voorgrond de oude stoom aangedreven ophaalmachine, op de achtergrond de nieuwe elektrische machine van schacht Beerenbosch II (Foto: DSM)

Luchtverversing

De twee hoofdventilatoren van de uittrekkende schacht Beerenbosch I, die elk een capaciteit hadden van maar liefst 7000 kubieke meter lucht per minuut.

Op de zijgevel van het betonnen ketelhuis staat: "Gebouwd in 1923" Uit dat jaar stamden ook de stoomketels, die in dit gebouw stonden opgesteld. Deze hadden al meer dan 30 jaar energie geleverd aan de Beerenbosch.

Midden jaren vijftig van de vorige eeuw hadden ze echter hun beste jaren gehad. De ketels waren verouderd en niet meer geschikt voor de levering van energie. Ze zouden alleen nog maar stoom opwekken voor verwarmingsdoeleinden. Eén enkele ketel bleef nog in bedrijf. Voor de rest werd de stoom vervangen door elektriciteit.

De hoofdventilatoren van de uittrekkende schacht Beerenbosch I (Foto: DSM)

De schachtbok en de steenberg van de "Beerenbosch" Foto: Gemeente Kerkrade

De steenberg "Beerenbosch"

Links een foto van het steenstort van de Beerebosch genomen rond 1950. Wat ooit een groot, open landbouwgebied was, is op de foto inmiddels al deels door de Domaniale mijn in bezit genomen. De steenberg groeit voorspoedig. Inmiddels is het landschap al weer helemaal veranderd. Alleen de Duitse steenberg (Grube Anna in Alsdorf) op de achtergrond bestaat nog steeds.

Na de mijnsluiting gold in de mijnstreek het motto "van zwart naar groen", waarbij veel voormalige mijnterreinen werden omgetoverd in recreatief groen gebied of woonwijken. Ook het Berenbos viel prooi aan dit motto.

De steenberg van de mijn Beerenbosch lag ten Noord-oosten van de mijn en strekte zich uit tot aan de wijk Haanrade en was ca. 8 Hectare (Ha) groot. De hoogte van de steenberg betrof zo'n 40 meter. Na de mijnsluiting in het begin van de 80er jaren, werd het gebied van de steenberg omgebouwd tot een prachtig natuur- en recreatiegebied. De werkzaamheden daarvoor begonnen in 1977 toen 20 meter van de top van de steenberg werd afgehaald. Wat overbleef was een soort verhoogd plateau (hoogste punt 162 meter) dat zich uitstrekt over een oppervlakte van 12 hectare en begroeid is met bomen, planten en lage struiken. Op de steenberg vinden we de typische mijnsteenflora die in veel gevallen alleen in Limburg voorkomt. De planten hebben zich aangepast aan de voedingsbodem, bestaande uit zand- en leisteen die op den duur door weersinvloeden uit elkaar valt. Bij de herinrichting van het gebied in 1976 opperde de IVN afdeling Kerkrade/Eygelshoven het idee om een gedeelte van de steenberg in oorspronkelijke staat te bewaren en daar een heemtuin in te richten. Het zou het behoud betekenen van de voor Limburg zo specifieke mijnsteenflora, waartoe o.a. behoren de teunisbloem, het loogkruid, het slangenkruid, de kaardebol en de driedistel. Het idee is nooit van de grond gekomen.

Het afgraven van de steenberg van de "Beerenbosch" begin jaren 80. (Foto: Privécollectie familie Spelthan)

Sloop

Na de mijnsluiting werden de gebouwen, alsook de schachten gesloopt. Omdat de nabij gelegen Duitse mijnen ondergronds in verbinding stonden met de Nederlandse, en er steeds sprake was van wateroverlast, bleef schacht Beerenbosch dienst doen als zogeheten pompschacht.

Het overtollige mijnwater werd hier opgepompt en geloosd in het nabijgelegen riviertje De Worm.

FILM: Omschieten van de schachtbok >

In 1974 kocht de Eschweiler Bergwerks Verein (EBV) de pompinstallaties op, met inbegrip van de woonhuizen Berenbosweg nr. 5 en 7. Twintig jaar later werd Beerenbosch II als laatste met een kleefprop van beton gevuld. Tegenwoordig herinnert alleen nog een dikke betonnen plaat met daarop een klein ontluchtingspijpje aan het industrieel verleden van het Berenbos.